طراحي و روانسنجي ابزار سنجش سواد سلامت جنسي ايرانيان

نویسندگان: راضیه معصومی، فاطمه زارعی

چکیده

مقدمه: يکي از عوامل مهم و تاثيرگذار بر تامين سلامت جنسي، برخورداري از سطح مطلوبي از سواد مرتبط با اين حوزه است که از آن به سواد سلامت جنسي تعبير مي شود. لازمه ارزیابی سطح سواد سلامت جنسی اختیار داشتن ابزاری متناسب است. لذا هدف از این مطالعه طراحي و روانسنجي ابزار سنجش سواد سلامت جنسي در بالغین ایرانی است.

روش کار: اين مطالعه یک مطالعه روش شناسی و از نوع طراحی و روانسنجی ابزار است که در دو فاز طراحی گویه و بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه سنجش سواد سلامت جنسي ايرانيان انجام شد. فاز اول برای طراحي گويه هاي پرسشنامه سنجش سواد سلامت جنسي ايرانيان با مروري بر متون و سپس جمع آوري نظرات پنل متخصصين انجام شد. در فاز دوم ، ويژگي هاي روانسنجي پرسشنامه با استفاده از روايي صوري، روايي محتوا، روايي سازه به دو صورت تحليل عاملي اکتشافي و تحليل عاملي تاييدي، روایی ملاک از نوع همگرایی با استفاده از پرسشنامه سواد سلامت عمومی و همچنین پايايي به دو روش همسانی درونی و ثبات، ارزيابي شد. روش نمونه گيري در اين پژوهش به صورت در دسترس  بود . معيارهاي ورود شامل ايراني الاصل بودن، داشتن حداقل سواد خواندن و نوشتن، افراد متاهل اعم از زنان و مردان بالای ۱۸ سال بود. افرادی که از صحت سلامت روانی برخوردار نبودند و برای تکمیل پرسشنامه نیازمند کمک دیگران بودند از مطالعه خارج شدند. پس از احراز شرایط شرکت در مطالعه پرسشنامه آنلاین از طریق شبکه های مجازی رایج در ایران (تلگرام، اینستاگرام) و یا ایمیل برای تکمیل در اختیار نمونه ها قرار داده شد. داده ها پس از تکمیل از طریق نرم افزار با استفاده از نرم افزارSPSS  نسخه 21 و ليزرل نسخه ۸/۸ مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته ها: نتایج روایی صوری نشان داد از نظر کاربران نهایی ، گویه های پرسشنامه با موضوع پژوهش مرتبط و متناسب بود و بیان گر درک صحیح آیتم ها و عدم ابهام ویا دشواری در درک گویه‌ها توسط پاسخ دهندگان بود. همچنین، در روایی محتوای کیفی پیشنهاداتی که  برای اصلاح برخی آیتم ها از سوی پنل متخصصین داده شده  بود اعمال گردید. شاخص های کمّی روایی محتوا یعنی CVI و CVR نیز به ترتیب 0/84 و 0/81 به دست آمد. نتایج  تحلیل عاملی اکتشافی در روایی سازه ابزار طراحی شده به چهار عامل منتهی شد که جمعاً  52/58 درصد از واریانس را تبیین نمودند. این چهار عامل شامل عامل 1 شامل 7 سوال (سوالات 1و2و4و5و6و7و8) با عنوان مهارت دسترسی، عامل2 شامل 18 سوال (سوالات 9و10و12و13و14و15و16و17و18و20و22و23و24و25و26و28و29 و30) با عنوان مهارت خواندن و درک کردن، عامل 3 شامل 5 سوال (سوالات 19و31و32و33و34) با عنوان مهارت ارزیابی و عامل ۴ شامل 10 سوال (سوالات35و37و38و39و40و41و42و43و44و45) با عنوان مهارت تصمیم گیری و رفتار هست. مقادیر شاخص های تحلیل عاملی تاییدی به صورت 0/95 RMSEA=0/09, NFI=0/93, CFI=0/95, GFI=0/92, AGFI=0/85, CFI=به دست آمد که این نتایج ابعاد شناسایی شده در تحلیل عاملی اکتشافی را تایید نمود. نتایج حاصل از ارزیابی روایی همگرا نشان دهنده ضرایب همبستگی بین ابعاد پرسشنامه طراحی شده و پرسشنامه سواد سلامت عمومی در محدوده 0/318 تا 0/706بود. همسانی درونی ابزار با شاخص آلفای کرونباخ برای عوامل شناسایی شده در محدوده 0/94، 0/94، 0/87 و 0/84 بدست آمد. نتایج حاصل از بررسی پایایی ابزار به روش آزمون-بازآزمون نشان دهنده سطح مطلوبی از پایایی ابزار ( 001 /0>P  و r=0/87) بود.

نتیجه گیری: یافته های حاصل از بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه ۴۰ سوالی Sexual Health Literacy for Adults (SHELA) نشان دهنده روایی و پایایی مطلوب این ابزار طراحی شده است. لذا استفاده از این پرسشنامه جهت بررسی سطح سواد سلامت جنسی بالغین ایرانی در مطالعات آتی پیشنهاد می گردد.

کلمات کلیدی: سلامت جنسی، سواد، پرسشنامه، روایی، پایایی