بررسی تاثیر برنامه آموزشی آنلاین مبتنی بر حمایت همتا بر بار مراقبتی و کیفیت زندگی خانواده بیماران مبتلا به لوسمی

لیلا صیادی^*، شکوه ورعی، مهرناز کرامتی کرمان، محمد واعظی

مقدمه و هدف:  لوسمی یا سرطان خون از بیماری­های کشنده سیستم خونساز است که بیماران را با مشکلات متعدد جسمی، روحی، اقتصادی و اجتماعی مواجه می­سازد. با توجه به زمان­بر بودن درمان این بیماران، اعضای خانواده نقش اساسی در مراقبت از مبتلایان به لوسمی دارند. درگیر شدن اعضای خانواده در مراقبت از این بیماران منجر به بار مراقبتی اعضای خانواده و تاثیر بر کیفیت زندگی آنها می­شود. مطالعه حاضر با هدف تعیین بررسی تاثیر برنامه آموزشی آنلاین مبتنی بر حمایت همتا بر بار مراقبتی و کیفیت زندگی خانواده بیماران مبتلا به لوسمی انجام شده است.

روش:  این یک مطالعه یک کارآزمایی بالینی غیرتصادفی است که در آن 80 نفر (40 نفر در گروه مداخله و 40 نفر در گروه کنترل) از اعضای خانواده مبتلایان به لوسمی که در بیمارستان شریعتی تحت درمان قرار گرفته بودند و معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، مشارکت داشتند. چهار نفر از  همتایان بر اساس معیارهای تعیین شده برای انجام مداخله حمایت همتا همکاری داشتند. مشارکت کنندگان ضمن دریافت اطلاعات لازم توسط پژوهشگر و همتایان از طریق برگزاری جلسات، در گروه واتزپی ایجاد شده می­توانستند از حمایت همتایان برخوردار شده و در عین حال اطلاعات مناسب را از پژوهشگر و همتایان دریافت کنند. ابزار جمع آوری داده­ها در این مطالعه فرم اطلاعات دموگرافیک بیمار و خانواده و نیز پرسشنامه بار مراقبتی و پرسشنامه کیفیت زندگی وابسته به سرطان بود که قبل از مداخله و یکماه پس از آن توسط مشارکت­کنندگان تکمیل شد. داده­ها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیلی و نیز آزمون کای دو، تی تست مستقل و زوجی تجزیه و تحلیل شد.

یافته ­ها: نتایج نشان داد که در ابتدا دو گروه از نظر متغیرهای دموگرافیک اختلاف آماری معنی داری نداشتند. اختلاف آماری معنی داری بین دو گروه در ابتدا در خصوص میانگین نمره بار مراقبتی وجود داشت(001/0>p) به طوریکه میانگین بار مراقبتی گروه مداخله بالاتر از بار مراقبتی گروه کنترل بود. پس از مداخله همچنان اختلاف آماری معنی­داری بین گروه مداخله و کنترل در خصوص میانگین نمره بار مراقبتی وجود داشت(001/0>p) اما میانگین نمره بار مراقبتی گروه مداخله کمتر  از بار مراقبتی گروه کنترل بود. مقایسه درون گروهی نیز نشان داد که در گروه مداخله میانگین نمره بارمراقبتی به طور معنی داری کاهش  (002/0P=) یافته بود، اما در گروه کنترل میانگین بار مراقبتی به طور معنی داری افزایش (001/0>p) یافته بود. پس از مداخله اختلاف آماری معنی­ داری بین دوگروه در خصوص میانگین نمره کیفیت زندگی وجود داشت (001/0P=)، بطوریکه کیفیت زندگی گروه مداخله بالاتر از گروه کنترل بود. مقایسه درون گروهی نشان داد که کیفیت زندگی اعضای خانواده در گروه مداخله به طور معنی داری افزایش (001/0>P) یافته بود در حالیکه در گروه کنترل این افزایش معنی­ دار نبود(239/0P).

بحث و نتیجه گیری مداخله آموزش مبتنی بر حمایت همتا بر  کاهش بارمراقبتی و  افزایش کیفیت زندگی خانواده بیماران مبتلا به لوسمی تاثیر داشت. این روش آموزشی می­تواند برای اعضای خانواده این بیماران و خصوصا در شرایط اپیدمی بیماری­های واگیردار مورد استفاده قرار گیرد. 

کلمات  کلیدی:  لوسمی، کیفیت زندگی، بار مراقبتی، همتا، اعضای خانواده، مراقبین