بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه اصلاح شده نیازهای والدین کودکان بستری در ایران

نفیسه زارعی^*، جمال الدین بگجانی، شیما حقانی

زمینه و هدف: به هنگام بستری کودک توجه و درک نیازهای والدین به اندازه درک نیازهای کودک اهمیت دارد چون والدین منبع اصلی حمایت از کودک محسوب می شوند. با توجه به اهمیت تامین نیازهای والدین و نبود پرسشنامه استاندارد بومی برای سنجش این نیازها، مطالعه حاضر با هدف بررسی ویژگی های روانسنجی پرسشنامه نیازهای والدین کودکان بستری انجام خواهد گرفت.

روش: پژوهش حاضر یک مطالعه روش شناختی از نوع روانسنجی ابزار است. طراحی نسخه اولیه پرسشنامه نیازهای والدین کودکان بستری در ایران با رویکردهای استقرایی و قیاسی، بر اساس پرسشنامه های موجود و بررسی وسیع متون انجام شد. پرسشنامه اولیه با 41 گویه در مقیاس لیکرت 4 گزینه­ای طراحی شد و در یک مطالعه مقطعی استفاده گردید که در این مطالعه ویژگی­های روانسنجی آن بررسی شده است. روایی محتوا (کمی و کیفی)، روایی صوری (کمی و کیفی)، روایی سازه به دو روش تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی و پایایی ابزار (همسانی درونی و ثبات) بررسی شد. مراحل تحلیل عامل اکتشافی و تاییدی در نرم افزار Jamovi مبتنی بر R )نسخه 1.6سال 2021( انجام شد. برای مرحله اول، داده­ها جهت تحلیل عامل اکتشافی از طریق مصاحبه با 386 نفر از والدین کودکان بستری در بیمارستان مرکز طبی کودکان و بیمارستان کودکان بهرامی جمع­­­آوری شد. پرسشنامه نهایی با 31 گویه و 4 سازه وارد مرحله دوم با 250 نفر از جامعه پژوهش جهت تحلیل عامل تاییدی شد. درتحلیل عامل تأییدی از شاخص­های برازش مطلق، تطبیقی و مقتصد استفاده شد.

نتایج: در بررسی روایی محتوا طی روش کیفی، بر اساس نظرات پانل خبرگان اصلاحات لازم در هر گویه اعمال گردید. در 3 گویه مقدار CVR کمتر از 99/0 بود و حذف گردید. CVR: کل پرسشنامه 0.97 بدست آمد. در مورد CVI تعداد 38 گویه با مقدار شاخص روایی محتوایی بالاتر از 79/0 پذیرفته شد. که بر این اساس همه گویه­ها حفظ شد و 4 گویه مورد بازبینی قرار گرفت. CVI کل پرسشنامه 0.98 بدست آمد. در بررسی روایی صوری به روش کیفی سطح دشواری، میزان تناسب و ابهام مقیاس و همچنین طیف لیکرت 5 گزینه ای مورد تائید پانل خبرگان و مشارکت کنندگان بود. در بررسی روایی صوری به صورت کمی نمره تاثیر گویه (Impact Score) برای هر 38 گویه ابزار بالاتر از 5/1 بود و همه گویه­ها، جهت مراحل بعدی حفظ شدند و پرسشنامه نهایی با 38 گویه وارد مرحله روایی سازه شد تست کفایت نمونه­ها نشان از کفایت نمونه­گیری داشت و بر اساس ارزش ویژه (Eigenvalue) بالاتر از 1، تعداد 4 فاکتور استخراج شد که 31/28% واریانس را تبیین می­کنند. با چرخش Varimax بار عاملی (Factor Loading) هر سوال حداقل 3/0 در نظر گرفته شد. از 38 گویه­ای که وارد مرحله تحلیل عامل اکتشافی شد 7 گویه حذف گردید و 31 گویه باقی ماند. عوامل استخراج شده شامل: "اطلاعات، ارتباطات و مشاوره" (11 گویه)، "حمایت جسمی" (7 گویه)، "رابطه مبتنی بر اعتماد و مشارکت در مراقبت" (4 گویه)، "آگاهی بخشی" (9 گویه) هستند. آزمون ضریب همبستگی درون خوشه­ای برای ثبات ابزار معادل 88/0 محاسبه گردید. ضریب آلفای کرونباخ جهت تعیین همسانی درونی ابزار 83/0بدست آمد. نتیجه تحلیل عامل تاییدی پرسشنامه نهایی 2.271 : χ2/df، RMSEA: 0.0713 ، CFI: 0.734 بود.

نتیجه­ گیری: علی­رغم پایایی و روایی خوب محتوای این ابزار، تمامی شاخص­ها در بخش تحلیل عامل تاییدی کاملا مطلوب نبود و لازم است مطالعات بیشتری در جمعیت­های متفاوت و حجم نمونه گسترده­تر در ایران صورت گیرد. این مطالعه با حجم نمونه مطلوب خود می­تواند سنگ بنای مطالعات بعدی باشد، تا ابزاری قوی برای سنجش نیازهای والدین طراحی شود و در دسترس پرستاران ایرانی قرار گیرد.

کلمات کلیدی: روانسنجی، نیاز، والدین، کودک بستری