تاثیر برنامه حمایتی خانواده محور بر عوارض شیمی درمانی بیماران مبتلا به لوسمی لنفوئیدی حاد

نویسندگان: لیلا صیادی*، معصومه اکبری،خاطره سیلانی، الهام فقیه زاده

زمینه: لوسمی لنفوبلاستیک حاد از جمله سرطان­ های سیستم خونساز است که برای درمان آن به شیمی درمانی نیاز است. اما شیمی درمانی با عوارض متعددی همراه است که بیماران به منظور فائق آمدن بر آن نیازمند حمایت خانواده و سیستم درمانی می­باشند. این مطالعه با هدف بررسی تاثیر برنامه حمایتی خانواده محور بر عوارض شیمی درمانی بیماران مبتلا به لوسمی انجام گردید.

روش: این مطالعه کارآزمایی بالینی غیر تصادفی می­باشد. 66 بیمار  مبتلا به لوسمی لنفوبلاستیک حاد و مراقبین آنها به صورت در دسترس و مستمر وارد مطالعه شدند. بیمارانی که در بیمارستان شریعتی تحت شیمی درمانی قرار می­گرفتند در گروه مداخله (n=33) و بیماران بیمارستان طالقانی در گروه کنترل (n=33) قرار گرفتند. برنامه حمایتی خانواده محور به صورت حضوری و پیگیری تلفنی تا 6 نوبت شیمی درمانی اجرا گردید. تکرار، شدت و ناراحتی ناشی از عوارض شیمی درمانی با استفاده از پرسشنامه تا شش دوره و قبل از هر جلسه شیمی درمانی تکمیل ­شد. گروه کنترل تنها مداخلات روتین را دریافت کردند. داده­ ها با استفاده از آزمون آماری کروسکال والیس و کای دو ، کوکران و فریدمن مورد بررسی تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته­ ها: یافته­ها نشان داد که اختلاف آماری معنی داری بین گروه کنترل و مداخله در خصوص  تکرار 9 عارضه شیمی درمانی شامل استفراغ پس از درمان، تنگی نفس، مشکلات پوستی، مشکلات دهان یا گلو، تغییر در اشتها، تغییر وزن،  مشکلات چشمی و سردرد وجود داشت. شدت و ناراحتی ناشی از شیمی درمانی نیز در مورد نوزده عارضه شیمی درمانی، بین گروه کنترل و مداخله اختلاف داشت.  آنالیز اندازه­ های تکراری طی شش نوبت شیمی درمانی نشان داد که تکرار 9 عارضه شیمی درمانی طی شش نوبت شیمی درمانی در گروه مداخله نسبت به کنترل کاهش داشته است. اما از نظر  شدت و ناراحتی ناشی از درد، سوزن سوزن شدن یا بی حسی دست و پا، مشکلات ناشی از پوست، مشکلات دهان یا گلو، احساس ضعف، احساس خستگی غیر عادی، سردرد، خلق پایین یا افسردگی، کاهش میل جنسی   همگی با P<0/001 و تغییرات در دوره­های ماهانه با 018/0P= در گروه مداخله نسبت به کنترل اختلاف آماری معنی داری جود داشت.

بحث و نتیجه گیری: برنامه حمایتی خانواده محور بر تکرار، شدت و ناراحتی برخی از عوارض شیمی درمانی موثر است. اگر چه عوارض شیمی درمانی می­ تواند متاثر از نوع دارو، دوز و دوره درمانی در هر یک از انواع مختلف سرطان باشد اما نتایج مطالعه نشان داد که کنترل این عوارض توسط برنامه حمایتی خانواده محور امکان پذیر می­ باشد. لذا این برنامه می­تواند به عنوان راهکاری جهت کاهش شدت و ناراحتی ناشی از عوارض شیمی درمانی اجرا شود.

کلمات  کلیدی: لوسمی، شیمی درمانی، خانواد محور، حمایت